Bayanlar konuştukça mikro iktidarlar sarsılıyor: Siber güvenlik uzmanı Ayşe Aktağ teknoloji dalında yükselen #MeToo dalgasını anlattı

19 Mart’ta İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu dahil yüzü aşkın ismin gözaltına alınmasıyla başlayan süreç, Türkiye’de siyasi ve toplumsal tansiyonu tırmandırdı. İmamoğlu’nun tutuklanmasının akabinde yükselen boykot davetleri, internette adım adım büyüyen bir öteki gündemi de beraberinde getirdi: teknoloji alanındaki toksik erkeklik, eşitsizlik ve dışlayıcılık kültürü. Toplumsal cinsiyet eşitliği çabasının teknoloji dünyasındaki yeri de kıymetli bir dönüşüm geçiriyor. Zira teknolojinin toplumsal cinsiyet normlarını şekillendiren bir güce sahip olduğunu artık daha net bir halde görebiliyoruz.

Siber güvenlik uzmanı Ayşe Aktağ bu kırılma anını bir tıp kolektif farkındalığa dönüştürmeye çalışanlardan. Dayanışmanın gücüne inanan, toplumsal cinsiyet eşitliğini savunan ve bu bölümdeki mikro iktidarları sorgulamaya cüret eden biri. Teknoloji alanındaki bu eşitsizliklere karşı sadece kendi tecrübelerini değil, bölümdeki bayanların yaşadıklarını da paylaşarak farkındalık yaratmaya çalışıyor. Ayşe Aktağ’ın teknoloji alanındaki çalışmaları ve bu alanda verdiği uğraş, bu sohbetin çok daha kapsamlı bir tabana oturmasını sağlıyor.

Teknoloji dünyasındaki toksik erkeklik sıkıntısının çok boyutlu olduğunu anlamak gerekiyor. Bu sadece kişisel davranışlarla hudutlu kalmıyor; algoritmalar, platformların dizaynları ve etiketlerin nasıl yayıldığı üzere yapılar da cinsiyet eşitsizliği ve cinsiyetçiliği besliyor. Teknoloji kesiminde daha geniş bir dönüşümün nasıl sağlanabileceği sorusunu sorarak, Ayşe Aktağ ile kesimdeki eşitsizlikleri ve 1 Nisan akşamı 1500 kişinin iştirakiyle gerçekleşen #metoo yayınını konuştuk.

– Teknoloji dalında yıllardır fısıltıyla konuşulanlar, bir anda yüksek sesle söylenmeye başlandı. Sizce bu kırılma noktası nasıl mümkün oldu?

Boykotlar bizim için bir isyan etme başlangıcı oldu. Bilhassa teknoloji bölümündeki bayanlar olarak, kendi ortamızda konuştuğumuz, ifşalamaktan korktuğumuz fakat en azından fısıltı ifşasıyla birbirimize duyurduğumuz şahıslar, küme ve topluluklar vardı. Bazen inançta kalabilmek ismine bazen de yalnızca dertleşmek için konuşuyorduk.

Boykotlarla birlikte de Hollanda’da yaşayan yazılımcı bir arkadaşımız, X üzerinden yaptığı paylaşımlarında haksızlıkların tümünü boykot etmemiz gerektiğini söyledi. Teknoloji dalındaki kanaat lideri olarak takılan ağabeylerin aslında iktidara yakın olduğunu ve ne öğrencilerin maruz kaldıkları şiddete, ne de bir tutuklamaya reaksiyon göstermediğine dikkat çekti. Bahsettiği şahısları ve toplulukları etiketleyip neden konuşmadıklarını ve korktuklarını sordu.

– Kesimdeki “kanaat başkanı abiler”in kelam konusu gençler olduğunda neden ses çıkarmaları gerektiği düşünülüyor?

Çünkü bu beşerler öğrencilere mentorluk veriyorlar. Paylaşımı yapan arkadaşımız da, bugün tutuklu olan öğrenciye yarın nasıl mentorluk vereceksiniz yahut nasıl bir daha yüzüne bakabileceksiniz bu insanların deyip aslında bu insanları utandırmaya başladı.

– Etiketlenenler ortasında hem bireyler hem de topluluklar var. Teknoloji alanında toplulukların kıymeti nedir? Topluluklarda yer almak gençler için ne manaya geliyor?

Bizim alanımızda bayanların inisiyatif alarak kurduğu bayan toplulukları maalesef çok az. Alanı domine eden toplulukların da erkeklerin kurucuları olduğu, erkek yüklü topluluklar olduğunu söyleyebiliriz. Toplulukların faaliyetlerine örnek olarak mentorluk programları, konferanslar ve seminerleri verebiliriz. Natürel topluluklar bilhassa yeni mezunlar için network’e dahil olma imkanı manasına da geliyor.

– Neden bölümdeki eşitsizlikler kelam konusu olduğunda işaret edilen sorumlular şirketler değil de şahıslar ve topluluklar?

Kişiler, şirketleri de domine etmiş durumda. Mesela başında bayan düşmanı telaffuzlarıyla bilinen CEO’su olan bir şirkette çalışmaya başlayan erkekler süratle kesimde ünlenmeye başlıyorlar. Dalda ismini duyuran bu erkekler toplulukların düzenlediği konferanslara da konuşmacı olarak çağrılıyor. Bu beşerler görünür epey iş teklifleri de onlara geliyor. Karar verici konumlarda erkeklerin yer aldığı topluluklar ve şirketler öbür erkekleri parlatıyor.

– X’te başlayan ve bölümdeki bayanlarının yaşadıklarını anlatmaya başladığı sürece dönecek olursak, “Tüm haksızlıkları konuşalım” diyen paylaşıma gelen birinci yansılar neydi?

Sektörden bir bayan arkadaşımız kesimdeki birden fazla kişinin abicilik yaptığını söyleyerek kendi başından geçen bir olayı paylaştı. Bu olay MultiGroup isimli bir topluluğun geçen yıl Kasım ayında düzenlediği konferansın konuşmacı listesi ile alakalı.

Topluluğun aktifliği için konuşma teklifi birinci bana gelmişti, müsait olmadığımdan bir bayan arkadaşıma yönlendirmiştim topluluğu. O da toplulukla irtibatları esnasında konferansta öteki kimlerin konuşmacı olarak yer alacağını soruyor. Bölümdeki bir küme bayan için kimlerle yan yana duracaklarını bilmek değerli. Zira şiddet faileriyle, tacizcilerle, bayan düşmanlarıyla yahut homofobik kesim başkanlarıyla bir ortada olmak istemiyoruz.

Bu bayan arkadaşım, konuşmacıların ortasında vaktinde bayanların olumlu ayrımcılık olmasa STEM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Matematik) alanlarında işsiz kalacağını tez etmiş ve daha sonra da özür olmayan bir özür dilemiş bir beyefendinin ismini görünce topluluğa itirazını iletiyor. Günün sonunda topluluk, bayan düşmanı telaffuzlarıyla bilinen bu bireye konuşmacı olarak yer veriyor ve itirazını lisana getiren bayan arkadaşımızla irtibatı kesiyor. Bu husus gündeme taşındı geçtiğimiz haftalarda bu haksızlık paylaşımına karşılık olarak.

– Topluluklar ve topluluk başkanları bir nevi eşik bekçiliği mi yapıyorlar?

Özellikle erkek yüklü bu toplulukların önderleri, kendi mikro iktidarlarını kurmuş haldeler. Düzenledikleri etkinliklere sponsor alıkları için topluluk önderlerinin bir network’ü oluyor. Bu durum topluluğa katılan şahıslara staj ve iş imkanı yaratıyor. Fakat kimi topluluk başkanları kendi fikirlerinin aksini söyleyen biri olduğunda o kişiyi topluluktan dışlıyor. O yüzden küçük iktidar diyorum. Düzenledikleri konferanslara fahiş fiyatlara bilet satıp üstüne bütçe dostu, öğrenci dostu olduğunu söyleyen topluluklar var.

Siber Güvenlik Uzmanı Ayşe Aktağ

– Siz bu X tartışmasına nasıl dahil oldunuz?

Sektörde böylesi olayların çok fazla yaşandığını ve bunlara sessiz kalanlara ve bile bile bu kişi ve toplulukları destekleyenlere dair öfkemi paylaştım. MultiGroup’un topluluk lideri konuşmacı listesiyle alakalı yaşananlardan haberdar olmadığını belirterek alıntıma toplantı talebiyle yanıt verdi. Fakat alıntıma gelen diğer bir cevap da, vaktinde bu toplulukta vazife alan bir bayan arkadaşımızdandı ve bu başkanın süreçten haberdar olduğunu ayrıntılarıyla anlatıyordu. Bu sebeple topluluk önderinin toplantı talebini reddettim. Bu esnada hem paylaşımıma hem de gelen kutuma bölümde çalışan bayanlardan karşılık ve bildiriler gelmeye başladı.

– Size gelen cevaplarda ve bildirilerde dalda çalışan bayanlar nelere maruz kaldıklarını anlatıyorlardı?

Topluluklardan dışlanma süreçlerinden, toksik çalışma ortamlarına; “sektörde barındırmam” tehditlerinden çok çeşitli mobbing’lere yaşadıklarını yazdılar. Baktım bu türlü özelden çok fazla bana yazan kişi var, X’te bir yayın açmaya karar verdim.

– 1 Nisan akşamı X Spaces’deki da #metoo ismini verdiğiniz ve yaklaşık 1500 kişinin katıldığı yayında neler konuşuldu?

Kadınlar işe girişlerde, topluluklara katılırken, üniversitede okurken yaşadıkları ayrımcılıklardan bahsetmeye başladılar. Mühendis bir kadın işe girdiğinde erkek bir meslektaşından daha az maaş aldığını fark edebiliyor. Eşit işe eşit fiyat yok. Bayanlar gelişim sürecinde de daima örseleniyor ya da geri planla bırakılıyor. Başörtülü bir arkadaşımız bölümde başörtüsünden ötürü yaşadığı ayrımcılıkları anlattı mesela. Şirket kültürüne ahenk sağlayamayacağı düşünüldüğünden mülakat süreçlerinde elendiği olmuş bu arkadaşımızın. Bölümde ön plana çıkabilen bayanların kimileri da hoş oldukları için onlara bu fırsatların tanındığı ithamlarına maruz kalmışlar. Bayanların bu bölümde başarılı olmayacağına dair büyük bir inanç ve önyargı var.

Konferanslarda neden temsil edilmediğimizi de konuştuk. Konferanslar kapsayıcı değil, erişilebilir değil, eşitlikçi değil. Yani bayan olmak başka bir şey, bölümde bir de homofobik bir kitle var.

Diva Konferans | 2024

– Siz bu hususta bir savunuculuk yapıyorsunuz aslında. Diva Konferans örneği var..

Evet, farklı komünitelerle ya da ferdi olarak toplumsal cinsiyet eşitliği konuşuyorum lakin bunu daima bayanlara anlatıyorum ve bayanlar bunları biliyor. Ayrıyeten toplumsal cinsiyet eşitsizliği yalnızca bir bayan sorunu değil ki.

– Bu yayında eşitsizlik ve ayrımcılıklarla nasıl gayret edebileceğinize dair bi yol haritası çıkarma imkanınız oldu mu?

Çeşitlilik ve kapsayıcılık şirketin kâr marjını da müspet etkileyen bir şey. Çalıştığımız şirketlerde, okuduğumuz okullarda değişiklik taleplerimizi kolektif bir biçimde yükseltmemiz gerektiğinin altını çizdik. Bölümde sendikalaşma eksikliği olduğu aşikar. Sendikasızlık ve kolektif bir bilinçlenmenin olmayışı bizi sahiden mahvediyor.

Bir oldukça dertleştik lakin bunun bir çıktıya da varması lazım. Konferanslarda konuşmacı olarak yer almak isteyen bayanların bir listesini yapıp dahil olduğumuz ağ ve toplulukları bu listeye yönlendirebileceğimizi konuştuk. Kapsayıcı aktiflik listesi, ‘checklist’ oluşturmak. Mesela biz bunu Diva Konferansı’nda yapmıştık.

– #metoo ismini verdiğiniz yayının yarattığı tesire dair neler söyleyebilirsiniz?

Bence insanlara yürek verdi. Beşerler yazmaya devam ediyor. Yine bir yayın yapmamızı isteyenler var.

– Yapmayı düşünüyor musunuz yeni bir yayın?

Daha planlı bir versiyonunu yapmayı düşünüyorum. Mevzularımızı belirledik aslında. Yaşadıklarımızı tanımlamakla alakalı danışmanlık ve topluluk önünde konuşma konusunda takviye almamız kıymetli. Hem uzmanların konuştuğu hem de yaşadıklarını paylaşmak isteyen insanların kelam alabildiği bir aktiflik olmalı.

– Kesimdeki ayrımcılıklar, bilhassa de cinsiyetçiliğe dair bayan topluluklarıyla bağlantıya geçiyor musunuz?

Geçiyorum fakat bu topluluklardaki bayanlar da benim yolumdan geçip yalnızlaştırılmış ve bıkmış beşerler. Bana kendimi yıprattığımı, maksat tahtası haline geldiğimi söyleyerek dehşetlerini lisana getiriyorlar. Vaktinde bu gayretleri verdiği için tehdit edilmiş, taciz edilmiş şahıslar bunlar. O sebeple farkında olmadan birbirimizi de korkutuyor ve inançta kalmak için sindiriyoruz. Bizim için yaşamak zati başlı başına gayret. Bu türlü bir atmosferde bayan topluluklarının daha yüksek ses çıkarmasını yahut çıkaranları desteklemesini bekliyorum.

– Konuşmaya cüret ettiğiniz için karşılaştığınız riskler neler?

Mesela daha evvel bu eşitsizlikleri konuştuğum için tehdit ve hakaret mailleri aldım. Adresime kadar bulmaya, aileme ulaşmaya çalışanlar oldu. Çalıştığım şirkete ulaşıp beni işimden etmek istediler. Hasebiyle bu hususları kaygı edinmek mayın tarlasında yürümek üzere.