Dr. Öğr. Üyesi Çakmakcı: Zelzele sırf fizikî değil, ruhsal bir travmadır

Depremin ruhsal tesirleriyle baş etmede günlük hayatta alınabilecek tedbirlerin tesirli olabileceğini belirten Dr. Öğr. Üyesi Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, “Deprem sırf fizikî değil, ruhsal bir travmadır. Bu süreçte uyku tertibinden sağlıklı beslenme rutinlerinin sürdürülmesine kadar günlük hayatta alınacak kimi tedbirler ruh sıhhatinin korunmasında kıymet taşır” dedi.

İstanbul üzere ağır nüfuslu kentlerde zelzele endişesinin sadece sarsıntıyla hudutlu olmadığını belirten İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısmı’ndan Dr. Öğr. Üyesi Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, “Büyük kentlerde insanların birbirine ulaşamaması ve yardım alamayacağına ait kaygıların artması doğaldır. Bireylerin önceliği hem kendi ömürlerini hem de yakınlarının güvenliğini temin etmektir” tabirlerini kullandı.

Toplumsal dayanışmanın değerine de dikkat çeken Kahyaoğlu Çakmakcı, “Kişilerin ve sevdiklerinin ömrünü tehdit eden ve acil müdahale gerektiren afet durumlarında, toplumsal yapımızın en besbelli özelliklerinden biri olarak pro-sosyal davranışlar, yani toplumsal dayanışma eğilimleri ön plana çıkmaktadır. Bu tıp kriz anlarında, hem fizikî olarak olay yerinde bulunan bireyler hem de dijital platformlar aracılığıyla etkileşimde bulunan topluluklar tarafından sergilenen yardımsever tavırlar, bireylerin yalnız olmadıkları hissini pekiştirmekte ve ruhsal dayanıklılığı artırmaktadır” diye konuştu.

“Doğal afetler sonrasında aile takviyesi ile bu tasalar atlatılabilir”

Depremin çabucak akabinde toplum genelinde ağır bir duygusal tepki gözlemlendiğini belirten Çakmakcı, “Depremin akabinde birinci iki gün boyunca vefat korkusu, belirsizlik, çaresizlik, suçluluk ve öfke üzere hisler yaygın olarak yaşanabilir. Toplumun büyük çoğunluğu doğal afetler sonrasında toplumsal dayanışma, aile takviyesi ile bu telaşlarını atlatabilmektedir. Bunun yanında birinci günlerden 1 aya kadar devam eden tabloda Akut Gerilim Bozukluğu en sık görülen tablolardandır. Akut Gerilim Bozukluğu’nun en besbelli belirtileri ortasında çaresizlik duygusu, duygusal hissizlik, travmatik olaya ait tekrar eden kabuslar ve rahatsız edici anılar, dikkat ve konsantrasyonda bozulmalar ile çok uyarılmışlık hali yer almaktadır” sözlerini kullandı.

Akut Gerilim Bozukluğu’nun uzun müddet devam etmesi durumunda, toplumda yüzde üç ila yüzde beş oranında görülen Travma Sonrası Gerilim Bozukuğu’na (TSSB) dikkat çeken Çakmakcı şunları söyledi:

“Bu bozukluk, bireyin kendisini travmatik olaydan zihinsel olarak uzaklaştıramaması, olaya ait olumsuz fikir ve hislerin ağır bir halde rahatsızlık vermesiyle karakterizedir. TSSB’ye ek olarak, depresyon, anksiyete bozuklukları, yas sürecine ait zahmetler ile alkol ve unsur kullanımında artış da gözlenebilir. Ayrıyeten, gerilimin bedensel yansımaları olarak karın ağrısı, mide problemleri, baş ağrıları, çok yorgunluk ve nefes alamama hissi üzere psikosomatik belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Bu çeşit belirtilerin bireyin ömür kalitesini önemli ölçüde etkileyebileceği göz önünde bulundurularak, başa çıkmakta zorlanılan durumlarda kesinlikle bir ruh sıhhati uzmanından ya da psikologdan profesyonel dayanak alınması değerlidir.”

“Çocuklarla zelzele hakkında açık ve yaş seviyesine uygun konuşulmalı”

Depremin çocuklar üzerindeki tesirlerine de değinen Çakmakcı, “Çocuklara yapılacak açıklamalar açık ve yaşa uygun olsun. Çocuklara sarsıntının tüm tabiat olayları kadar olağan olduğunu anlatmak gerekir. Lakin karmaşık, bilinmeyen ya da çelişkili açıklamalar çocuklarda korkuyu artırabilir. Sorduğu sorulara açık ve net karşılıklar verilmeli, çocukların duygusal reaksiyonlarının olağan olduğu tabir edilmelidir” dedi.

Çocuğun zelzele manzaralarına toplumsal medyada denk gelmesi ya da etrafındaki bireylerin endişeli reaksiyonlarına maruz kalmasının travmayı kalıcı hale getirebileceğini belirten Çakmakcı şunları söyledi:

“Ebeveynler evvel kendilerinin inançta olduğunu içselleştirmeli, sonra çocuğa bunu aktarabilmelidir. Çocukların zelzelesi yaşamasından fazla medyada sarsıntı ve panik anlarını izlemeleri, telaş ve dert içerikli konuşmalara şahit olmaları çocukları olumsuz tesirler. Ebeveynlere çok bağlanma, oyun içeriklerinde dehşet temalarının öne çıkması, sık ağlama, kabus görme, alt ıslatma, öfke nöbetleri, yalnız uyumakta zorlanma ve karanlıktan ya da yalnız tuvalete gitmekten korkma üzere yeni kaygıların gelişmesi yer alabilir. Bu belirtilerin bir aydan uzun müddet devam etmesi durumunda, kesinlikle bir uzmandan profesyonel yardım alınmalıdır. Çocukların yaş kümesi ve gelişim seviyesine uygun olarak EMDR ve Oyun Terapisi üzere terapötik müdahaleler, travmaya bağlı gelişen korku ve endişeler için yardımcı olabilir.”

“Psikolojik sıhhat için rutinler ve toplumsal takviye hayati rol oynar”

Bireylerin bu süreçte ruhsal sıhhatlerini koruyabilmeleri için tekliflerde bulunan Çakmakcı, “Uyku sistemi, sağlıklı beslenme ve günlük rutinlerin sürdürülmesi kritik rol oynar. Sistemli uyumaya, sağlıklı beslenmeye ve günlük rutinlerinizi sürdürmeye devam edin. Ailenizle ve yakın etrafınızla birlikte olmak, çocuklarla vakit geçirmek, inançlı alanlarda bulunmaya itina göstermek şahısların kendisini toparlamasına yardımcı olur. İkincil travmaların önlenebilmesi için felaket haberlerine daima maruz kalmaktan kaçınılmalıdır” sözlerini kullandı.

Çakmakcı, 1 ayı geçen ruhsal belirtilerin kesinlikle uzman dayanağıyla ele alınması gerektiğini belirterek, “Bu süreçte geçmiş travmalar da tetiklenebilir. Psikoterapi ve travmaya mahsus müdahale prosedürleri bireyin düzgünleşmesini destekleyebilir” dedi. (DHA)