Kanserde umut veren iki yeni alan: Alfa radyasyonu ve yapay zekâ

Cerrahi onkoloji ve tümör immünolojisi konusunda çalışmalarıyla dünyadaki kıymetli bilim insanları ortasında yer alan Prof. Dr. Dominik Ruettinger, Berlin’de düzenlenen milletlerarası iştirakli basın toplantısı sonrası Demirören Haber Ajansı’nın sorularını yanıtladı. Prof. Dr. Ruettinger, agresif prostat kanseri olaylarında umut vaat eden ‘hedefe yönelik alfa terapisinin’ kemiğe sıçramış kanser hücresinin çekirdeğine kadar ulaşarak DNA’sına geri dönülmez biçimde hasar verdiğini, böylelikle sağlıklı dokuya ziyan vermeden gayesi 12’den vurabildiğini kaydetti. Prof. Dr. Rettinger, yapay zekanın da kanser tedavilerinde çok değerli bir oyun değiştirici olduğunu vurgulayarak “Sadece bir tomografi taramasını inceleyerek artık belli mutasyonlar için test edilmesi gereken hastaları belirleyebiliyoruz” dedi.

Ludwig Maximillians Münih Üniversitesi’nde tümör immünolojisi alanında baş araştırmacı olarak kanser üzerine pek çok çalışmaya imza atan ve akabinde Amerika’da cerrahi onkoloji alanında çalışmalar gerçekleştiren Prof. Dr. Dominik Ruettinger, kanser tedavilerinde umut vaat eden yeni usulleri anlattı. Kanser tedavilerinin geliştirilmesinde yapay zekanın da artık oyun değiştirici özellikte tesirinin olduğuna değinen Prof. Dr. Ruettinger, 31 Mart-1 Nisan tarihleri ortasında Berlin’de gerçekleştirilen ve 15’ten fazla ülkeden basın mensupları ile bilim insanlarının yer aldığı milletlerarası iştirakli ‘Bayer Pharma Media Day 2025’ toplantısında, kıymetli açıklamalarda bulundu. Prof. Dr. Ruettinger, onkolojide yeni stratejinin ‘hassas ilaç geliştirme’ olduğunu vurguladı ve bilim dünyasının kanser hastaları için ‘daha nazik ilaçlar’ üzerinde çalıştığını kaydetti.

“Akciğer kanseri için çalışmalar sürüyor”

Prof. Dr. Ruettinger, radyasyon tedavisinin ilaç formunda verilebilmesi olarak da özetlenebilecek hedeflenmiş alfa terapisinin ‘akıllı molekül’ olarak dizayn edildiğini ve bilhassa uzak yayılım gösteren agresif prostat kanseri olgularında, radyasyon izotoplarının, hedeflenmiş molekül olarak kemiğe sıçramış kanser hücresine ‘kilitlendiğini’ söyledi.

Prof. Dr. Ruettinger henüz yalnızca agresif prostat kanserleri için kullanım onayı alan alfa terapinin bunu, tümörden kaynaklı kalsiyum kaybının olduğu yeri bularak gerçekleştirdiğini ve sağlıklı dokuya neredeyse ziyan vermeden yapabildiğini söz etti. Sigara dışı akciğer kanseri için de erken periyot çalışmaların sürdüğünü ve bu çalışmalarda daha yolun başında olunduğunu belirten Prof. Dr. Ruettinger, hedefli alfa moleküllerinin kanser hücresinin çekirdeğine ulaşarak DNA’sını geri dönülmez biçimde tahrip ettiğini, bunu da tümöre yüksek hassasiyetle odaklanıp DNA’sını amaç alarak gerçekleştirdiğini, bu sayede sağlıklı dokulara asgarî seviyede ziyan verdiği için bu yeni terapiler sayesinde yakın gelecekte, tahminen de kanser tedavilerine gelişen direncin de önüne geçilebildiğini vurguladı.

Bilim, “daha nazik” ilaçlara odaklandı

Onkoloji alanındaki bilimsel çalışmalarını son 4 yıldır Bayer Küresel Onkoloji Araştırma ve Erken Geliştirme Kısmı Lideri olarak sürdüren Prof. Dr. Dominik Ruettinger, şunları söyledi:

“Basitçe söylemek gerekirse, tümör hücrelerini hedeflemek ve tesirli bir biçimde öldürmek için yenilikçi yollar arıyoruz. Sonuç olarak, amacımız hastalar tarafından âlâ tolere edilen epey tesirli tedaviler geliştirmek. Hasta merkezli tedaviler çok kıymetli bu nedenle ‘daha nazik ilaçlar’ terimini ortaya attık. Bu yaklaşım, öngördüğümüz hasta demografisindeki değişiklikler göz önüne alındığında bilhassa kıymetli. Artık 50 yaşından evvel teşhis konan daha genç hastalar da dahil olmak üzere genel olarak daha fazla kanser hastası göreceğiz. Bu genç hastalar daha uzun bir tedavi süreci yaşayacak, bu da tedavi direnci üzere problemlerin giderek daha kritik hale geleceği manasına geliyor. Bu nedenle hem tesirli hem de güzel tolere edilen tedavilere sahip olmak gerekli.”

Dominik Ruettinger

“Hedefe yönelik radyasyon ile sağlıklı doku daha âlâ korunuyor”

Son yıllarda kanser tedavilerinde ‘hedefli radyasyon’ kavramının da öne çıktığına işaret eden Prof. Dr. Ruettinger, “Hedefe yönelik moleküle bağlı radyasyon diyebiliriz. Yani tümör hücrelerine özel radyasyon yayan ve bu hücreleri öldüren bir antikor. Temel prensip bu. Bu kategori içinde, alfa radyasyonunun bilhassa umut verici olduğuna inanıyoruz. Alfa parçacıklarının birtakım eşsiz özellikleri var. Güç açısından zengindirler ve bu da onları hayli güçlü kılar. Sağlıklı dokuya ziyan vermemesi ise çok kısa bir uzaklık kat edebilmelerinden kaynaklanır. Bu sonlu aralık, tümör hücrelerini tesirli bir formda öldürürken etraftaki sağlıklı dokunun korunmasını sağlar. Bu da kanserdeki hasarı en üst seviyeye çıkarma ve olağan hücrelere verilen ziyanı en aza indirme amacımızla kusursuz bir halde uyumludur” diye konuştu.

“Artık tümörün zayıflıklarını hedefliyoruz”

Kanser tedavisinde aranan tahlillerin artık tümör hücrelerinin zayıflıklarını ve bağımlılıklarını belirlemek üzerine odaklandığını vurgulayan Prof. Dr. Ruettinger şunları söyledi:

“Geliştirdiğimiz rastgele bir ilaç, tümör hücresine tesirli bir formda ziyan vermeli. Bu tesir de hastanın hastalık seyrini kıymetli ölçüde, olumlu istikamette değiştirmeli. Yani hedef-hastalık kontağı. Bu nedenle, öncelikle başlangıçta tümör tipine yahut tedavi tekniğine bakmıyoruz; sadece tümör hücresinin zayıflıklarını belirlemeye odaklanıyoruz. Bu yaklaşımı en titiz halde uygulayan kişinin sonunda başarılı olacağına inanıyorum. Şu anda bu alanda 9 adet Faz 1 programımız var ve bunlar küçük moleküller, antikorlar ve radyofarmasötikler dahil olmak üzere epeyce çeşitli.”

“Yapay zekâ ile tomografiden mutasyon kestirimi mümkün”

Yapay zekanın da kanser tedavilerinde çok kıymetli bir oyun değiştirici olacağına vurgu yapan Prof. Dr. Ruettinger, sözlerini şöyle noktaladı:

“Örneğin şu anda Bayer’de yapay zekayı içermeyen tek bir ilaç geliştirme programı yok. Karmaşık bilgileri işlemek, tahlil etmek ve yorumlamak için makine tahsiline ve yapay zeka tabanlı yaklaşımlara büyük ölçüde güveniyoruz. Örneğin, tümörlerden gelen temel genomik bilgileri tahlil edebilir ve akabinde bunları tedaviden sonraki hasta sonuçlarına bağlayabiliriz. Bu kontakları kurmak inanılmaz derecede kıymetlidir, lakin bazen zordur. Yapay zeka, bu ilgileri daha net bir biçimde belirlememize kıymetli ölçüde yardımcı oluyor. Örneğin belli akciğer kanseri mutasyonları için maksatlı tedavileri düşünün. Uygun hastaları belirlemek zordur, zira moleküler profilleme her merkezde gerçekleştirilemeyebilir. Küçük bir çalışmada, makul mutasyonları direkt BT (bilgisayarlı tomografi) tarama imajlarından iddia edip edemeyeceğimizi araştırdık. Enteresandır ki, bunun nitekim mümkün olduğu ortaya çıktı. Yalnızca bir BT taramasını inceleyerek; neredeyse her hasta için standart bir prosedür, artık belli mutasyonlar için test edilmesi gereken hastaları belirleyebiliyoruz. Bu, tam olarak hedeflediğimiz çeşitten pratik, yapay zeka dayanaklı bir yarar.” (DHA)